สำหรับรันชู ยาโนะ ช่างย้อมครามแห่งโทคุชิมะ “คราม” ไม่ใช่เพียงวัตถุดิบ แต่มันคือสิ่งมีชีวิตที่มีจิตวิญญาณ เขาใช้เทคนิคดั้งเดิม ฮงไอโซเมะ (การย้อมครามด้วยการหมักด่างธรรมชาติ) และอธิบายว่าน้ำครามมี “อารมณ์” และ “ความรู้สึก” ของมันเอง “ทันทีที่ครามเกิดขึ้น มันก็เริ่มแก่ตัวลง ไม่ว่าจะถูกใช้หรือไม่ก็ตาม” เขากล่าว ความท้าทายคือการรักษาความมีชีวิตของมันไว้ ผ่านกลิ่น สัมผัส อุณหภูมิ และสีที่ติดอยู่บนมือ สิ่งเหล่านี้ต้องอาศัยความสังเกตที่เฉียบคม สัญชาตญาณ และวินัยทางใจที่ลึกซึ้ง

กระบวนการย้อมครามนั้นทั้งใช้แรงกายและแรงใจ ตัวอย่างเช่น การย้อมผ้าให้ได้สีน้ำเงินเข้มลึกแบบที่ซามูไรนิยมในอดีต ต้องนำผ้าไปแช่ในน้ำครามที่หมักแล้วเป็นเวลาที่แม่นยำ ก่อนจะนำขึ้นมาบิดเบา ๆ และปล่อยให้สัมผัสอากาศเพื่อให้เกิดการออกซิไดซ์ ขั้นตอนนี้ต้องทำซ้ำมากกว่า 30 ครั้ง และต้องอาศัยการตัดสินใจที่ละเอียดอ่อน “เราไม่ใช้ตัวจับเวลา” ยาโนะกล่าว “แค่ใช้ตาและมือ ก็รู้เอง” แขนของเขาที่เปื้อนครามคือสัญลักษณ์แห่งประสบการณ์ที่สั่งสมมากว่าสี่ทศวรรษ

นอกเหนือจากความงามของเฉดสีแล้ว ครามธรรมชาติยังมีคุณสมบัติที่โดดเด่น เช่น มีฤทธิ์ต้านแบคทีเรียและป้องกันแมลง จึงเหมาะสำหรับเสื้อผ้าที่สัมผัสผิวโดยตรง “แม้แต่เสื้อผ้าเด็กอ่อนก็สามารถย้อมได้อย่างปลอดภัย” เขากล่าว

ในศิลปะการย้อมครามแบบดั้งเดิม มีช่างสองกลุ่มที่สืบทอดงานนี้ต่อกันมา นั่นคือ ไอชิ ผู้ผลิต สุกุโมะ (วัตถุดิบที่ได้จากการหมักใบครามแห้ง) และ โซเมชิ ผู้ใช้สุกุโมะนั้นเพื่อย้อมสีผ้า ทั้งสองต่างมีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน แม้ความต้องการในตลาดลดลงตามกาลเวลา แต่โครงการฟื้นฟูท้องถิ่นในเมืองไอซูมิได้ช่วยผลักดันให้เกิดช่างรุ่นใหม่ขึ้นมา ยาโนะเองก็เป็นผู้สอนลูกศิษย์รุ่นเยาว์ ปลูกต้น ทาเดะไอ และถ่ายทอดทั้งเทคนิคและจิตวิญญาณให้ผู้มาเยือนจากทั่วโลก

ความทุ่มเทของเขายังสะท้อนในรายละเอียดของเครื่องมือและพิธีกรรมที่ใช้ในแต่ละขั้นตอน น้ำครามจะถูกหมักในไหดินเผาโอตานิที่ทำโดยช่างท้องถิ่น และสาเกที่เติมลงในบ่อหมักจะถูกถวายที่หิ้งพระก่อนทุกครั้ง “มันไม่ใช่เรื่องของศาสนา” เขากล่าว “แต่มันคือการเริ่มต้นด้วยความเคารพ” ความเคารพนี้เองสะท้อนอยู่ในศิลปะดั้งเดิมของญี่ปุ่นทุกแขนง ตั้งแต่การตีดาบไปจนถึงการหมักสาเก

ยาโนะยังกล่าวถึงแนวคิด โยโนะบิ — ความงามเชิงหน้าที่ของญี่ปุ่น “ครามธรรมชาติงดงามยิ่งขึ้นเมื่อถูกใช้งาน” เขากล่าว “ความงามของมันไม่คงที่ แต่มันเปล่งชีวิตและลึกซึ้งขึ้นตามเวลา นั่นแหละคือจิตวิญญาณของ โยโนะบิ”

คุณยาโนะพูดถึง “สี” ด้วยความเคารพอย่างลึกซึ้ง “เฉดสีน้ำเงินทั้งสี่สิบแปดแบบ” ที่มีชื่อเสียง – ตั้งแต่เฉดอ่อนอย่าง อาซางิ ไปจนถึงเฉดน้ำเงินเข้มเกือบดำอย่าง คาจิอิโระ – ไม่ได้เป็นเพียงผลลัพธ์ทางเทคนิคเท่านั้น “ทุกเฉดมีชื่อของมันเอง และทุกเฉดมีเรื่องราวของมัน” เขากล่าว

เมื่อเขาได้เห็นนาฬิกา Seiko Presage Classic Series ที่มีหน้าปัดโค้งมนในโทนสีน้ำเงินครามราวผ้าไหม คุณยาโนะถึงกับประทับใจจนกล่าวว่า “สีนี้สมบูรณ์แบบมาก ไม่อ่อนเกินไป ไม่เข้มเกินไป… เหมือนกับเฉดสีครามแบบดั้งเดิมที่เราพยายามรักษาไว้” เขาไม่ได้ชื่นชมเพียงสีเท่านั้น แต่ยังประทับใจในความเงาอ่อนและเส้นสายอันละมุนของตัวเรือน ที่ชวนให้นึกถึงความลุ่มลึกของผ้าไหมย้อมคราม “มันให้ความรู้สึกเหมือนสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นด้วยความเคารพอย่างแท้จริงต่อประเพณีของเรา”

สำหรับคุณยาโนะแล้ว Presage Classic Series ไม่ได้เป็นเพียงนาฬิกาที่งดงามเท่านั้น แต่ยังเป็นสะพานที่เชื่อมระหว่างงานฝีมือญี่ปุ่นแบบดั้งเดิมและโลกสมัยใหม่ “นี่แหละคือสิ่งที่ โยโนะบิ ควรจะเป็น” เขากล่าวถึงแนวคิด “ความงามเชิงหน้าที่” ของญี่ปุ่น “เมื่อสิ่งใดทั้งใช้งานได้จริงและงดงาม และยิ่งงดงามขึ้นตามกาลเวลา มันจะอยู่กับเราไปได้นาน”

ในยุคที่ความเร็วและการบริโภคชั่วคราวครอบงำ คุณยาโนะและความสงบนุ่มนวลของ Presage ได้นำเสนออีกทางเลือกหนึ่งที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของความใส่ใจ ความยั่งยืน และความกลมกลืน “เราไม่เร่งรัดผลลัพธ์” เขากล่าว “เราแค่รับฟัง ตอบสนอง และปล่อยให้ผลงานค่อย ๆ กลายเป็นในแบบที่มันควรเป็น” นี่เองคือจิตวิญญาณแห่ง “ความงามแบบญี่ปุ่น” ที่แท้จริง

เรกิ นางาฮาระ เกิดและเติบโตที่โทะกุชิมะ เมืองที่รายล้อมด้วยวัฒนธรรมครามมาตลอดชีวิต โดยที่เขาเองก็ยังไม่ตระหนักถึงคุณค่าที่แท้จริงของมัน “จนกระทั่งผมออกจากโทะกุชิมะไป แล้วกลับมาอีกครั้งหลังจากหลายปี ถึงได้มองเห็นมันในมุมใหม่” เขากล่าว สิ่งที่เคยดูธรรมดา กลับเผยให้เห็นความพิเศษในฐานะสัญลักษณ์ของสถานที่ ความทรงจำ และความงาม ปัจจุบันนางาฮาระถ่ายทอดการค้นพบใหม่นี้ผ่านกิจกรรมที่เชื่อมโยงคนต่างวัย ตั้งแต่การย้อมผ้าเล่นกับเด็กๆ ไปจนถึงนิทรรศการสำหรับผู้ใหญ่ “ผมอยากให้ทุกคนรู้สึกเชื่อมโยงกับประเพณีนี้” เขากล่าว “มันไม่ใช่แค่เทคนิค แต่มันคืออัตลักษณ์ และความงามอันเรียบง่ายในชีวิตประจำวันของญี่ปุ่น”

ความรู้สึกของ “อัตลักษณ์” นี้เชื่อมโยงโดยตรงกับมุมมองของเขาต่อความงามแบบญี่ปุ่น “สำหรับผม ความงามแบบญี่ปุ่นไม่ใช่สิ่งที่ฉูดฉาดหรือประดับประดาเกินไป” เขากล่าว “แต่มันคือความซื่อสัตย์และความจริงแท้ เกิดจากวัสดุธรรมชาติ สีโทนอ่อน และร่องรอยของการดูแลใช้สอย” ในสีคราม เขาเห็นภาพแทนที่สมบูรณ์แบบของปรัชญานี้ — วัสดุที่หยั่งรากจากผืนดิน มีความถ่อมตัวในจุดเริ่มต้น และงดงามผ่านการสัมผัสของมนุษย์

การย้อมครามของนางาฮาระได้รับแรงบันดาลใจโดยตรงจากธรรมชาติ “สีที่ผมรู้สึกผูกพันที่สุด คือสีที่เห็นบนเส้นขอบฟ้า ระหว่างทะเลกับท้องฟ้า” เขากล่าว ผลงานย้อมครามของเขาไม่ใช่สีเดียวเรียบๆ แต่เป็นการซ้อนชั้นของเฉดสีที่เปลี่ยนแปลงตามแสงและมิติ “ครามไม่ใช่แค่สีเดียว 它มีชีวิต มีอารมณ์ และมีจังหวะของตัวเอง”

สิ่งที่สำคัญไม่แพ้กันสำหรับเขาคือ “ความรู้สึก” ของคราม สีครามหมักแบบดั้งเดิมหรือ ฮนไอ อ่อนโยนต่อผิว และยังมีคุณสมบัติต้านแบคทีเรีย “หลายคนบอกผมว่า เมื่อได้ใส่เสื้อผ้าที่ผ่านการย้อมครามแล้ว พวกเขาไม่อยากกลับไปใส่เสื้อแบบเดิมอีกเลย” เขากล่าว ความเชื่อมโยงระหว่าง “ความสบาย” และ “ความงาม” นี้สะท้อนปรัชญาความงามเชิงฟังก์ชันของญี่ปุ่น “เมื่อสิ่งใดตอบโจทย์ชีวิตและคงทน มันจะกลายเป็นมากกว่าสิ่งของใช้ แต่มันคือความงาม” เขากล่าว “ความงามที่ผมอยากสร้าง คือสิ่งที่รู้สึกดีทั้งในมือ และในใจ”

นางาฮาระรู้สึกประทับใจอย่างลึกซึ้งเมื่อได้เห็นนาฬิการุ่น Presage Classic Series โดยเฉพาะหน้าปัดสีน้ำเงินครามและพื้นผิวที่ได้แรงบันดาลใจจากผ้าไหม “สีน้ำเงินนั้นดูมีมิติ อบอุ่น ไม่เรียบหรือเย็นชา มันทำให้ผมนึกถึงวิธีที่สีครามสะท้อนแสงในมุมต่างๆ” เขากล่าว “ส่วนโค้งของหน้าปัดและประกายแสงของมันให้ความรู้สึกนุ่มนวล ราวกับเนื้อผ้าไหมชั้นดี” เขารู้สึกว่าการออกแบบนี้ถ่ายทอดทั้งภาพลักษณ์และสัมผัสของวัสดุญี่ปุ่นได้อย่างงดงาม

เขายังกล่าวถึงเอกลักษณ์ของผ้าไหมญี่ปุ่นว่า “มันมีความละเอียดและสม่ำเสมอที่เลียนแบบได้ยาก ให้สัมผัสราวกับสิ่งมีชีวิต” การผสมผสานระหว่างประกายแววของผ้าไหมและความลึกของสีคราม เขาเชื่อว่าเป็นวิธีถ่ายทอดความงามแบบญี่ปุ่นสู่ผู้คนทั่วโลก ผ่านรูปแบบที่คุ้นเคย เช่น นาฬิกาข้อมือ

เมื่อมองไปข้างหน้า เขาเชื่อว่าการร่วมมือกันในงานออกแบบ เช่น Presage Classic Series คือกุญแจสำคัญในการส่งต่อความงามของญี่ปุ่นสู่คนรุ่นใหม่และผู้ชื่นชอบจากต่างประเทศ “ยิ่งเราสามารถใส่คุณค่าของเราไว้ในสิ่งของที่ใช้ทุกวันมากเท่าไร วัฒนธรรมของเราก็จะยิ่งคงอยู่ยาวนานขึ้น ไม่ว่าจะเป็นนาฬิกา เสื้อผ้า หรือแม้แต่บรรจุภัณฑ์ — สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นภาชนะของเรื่องราว”

เมื่อถูกถามถึงสิ่งสำคัญที่สุดในการรักษาประเพณีการย้อมคราม เขาตอบอย่างไม่ลังเลว่า “เราต้องสร้างสรรค์ต่อไป แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องสอน แบ่งปัน และเปิดโอกาสให้คนอื่นได้เข้ามามีส่วนร่วม นั่นแหละคือหนทางสู่อนาคต — ไม่ใช่การยึดติดกับอดีต แต่คือการทอเส้นด้ายใหม่ลงในผืนผ้าแห่งเวลา”